Korku, yaşamın her anında ve döneminde var olan bir savunma mekanizmasıdır. Araştırmalar korkular üzerinde genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğunu ortaya koymuştur.
Çocukluk döneminde korkular az ya da çok olabilir. Fakat bu durum ilerleyen yaşlarda farklılaşabilir. Yapılan bir araştırmada doğumdan itibaren korkuları çok olan çocukların ileride korkularının azaldığı, doğumdan itibaren az korkan çocukların ise ileriki yaşlarda korkularının çoğalabileceği sonucuna varılmıştır.
Bir korkunun birçok etkeni olabilir. Çocuklar bir durum hakkında korkusunu çevreden gelen tepkilerde etkiler. Çocuğun çevresindeki insanların korktuğu durumdan çocuk da etkilenir ve çocuğun korkuları aynı olabilir. Annesi arıdan korkan bir çocuk, annesinin arı gördüğü zaman vereceği tepkileri verebilir. Çocuk da arıdan korkabilir. Bu açıdan anne babalar çocuklarına çok iyi model olmalıdır.
Korku genelde çocukları daha temkinli yapmaktadır. Bir nesneyi veya durumu daha dikkatli incelemelerini sağlar. Yaşamın ilk yıllarında ise çocuklarda yükseklik korkusu olabilir bu durum çocuğu daha temkinli yapar.
Yapılan bir araştırmada çocukların korktukları durumlarda anne babalarının yanlarına gittikleri ve onlara sarıldıklarını söylemişlerdir. Korkular diğer yandan anne babadan uzaklaşmayı da engelleyebilir.
Çocuklar nelerden korkar?
- İlk 6 ayda bebekler yüksek seslerden, gürültülü ortamlardan, ani ses ve hareketlerden korkarlar.
- 7-12 ay arasında tanımadığı kişilerden, yabancılardan, büyük nesnelerden, yüksek seslerden korkarlar.
- 1 yaşlarına geldiklerinde ayrılma korkusu başlar. Ayrılma korkusu karşısında verilen tepkiler çocuktan çocuğa değişebilir. Yine bu dönemde yabancılardan korkabilirler.
- 2 yaşlarında yine ayrılık korkusu olabilir. Büyük hayvanlardan, karanlıktan, gölgelerden, büyük nesnelerden, gürültülü makinelerden, ev ya da ortam değişikliğinden korkabilirler.
- 3-4 yaşlarında yine karanlık odalardan, maskelerden, gece duydukları seslerden, büyük hayvanlardan, yılanlardan korkabilirler.
- 5-6 yaşlarına geldiklerinde kötü insanlardan, anne babadan ayrılma, vahşi hayvanlardan, yaralanmaktan, yalnız uyumaktan, hayaletlerden, canavarlardan, yalnız kalmaktan, şimşek ve fırtınadan korkabilirler.
- 7 yaşlarında yine canavar, hayalet gibi şeylerden, kaybolmaktan, çocuk kaçıran kişilerden korkabilirler.
- 8-9 yaşlarında karanlıktan, kaybolmaktan, kaçırılmaktan, yalnız kalmaktan ve rüyalardan korkabilirler.
- 10-11-12 yaşlarında hastalanmaktan kötü insanlardan, biri tarafından yaralanmaktan, kötü rüyalardan karanlıktan, sınavlarda, kötü not almaktan korkabilirler.
- 13 yaşlarında kötü not almaktan, sınavlardan, savaştan, yaralanmaktan, kaçırılmaktan korkabilirler.
- 14 yaşlarında kişisel ilişkilerden, arkadaş ilişkilerinden okul başarısızlıklarından, savaşlardan yalnız kalmaktan ve aile içi ilişkiler hakkında korkuları olabilir.
Ayrıca teknoloji çağında olduğumuz bu dönemde çocuklar televizyon ve medyadan çok çabuk etkilenebilmektedir. Çocuklar izledikleri çizgi filmlerindeki karakterlerden ya da merak edip izledikleri video ve korkulu filmlerden sonra da korkuları ortaya çıkabilir. Çocukların yaşlarına uygun içerikler izlemelerine dikkat edilmeli. Ayrıca hikaye kitaplarının içerikleri ve çizimleri de önemlidir. Korku içerikli hikayeler ve çocukların korkabileceği resimleri olan hikaye kitapları seçilmemeli.
Korkular karşısında ne yapılmalı?
- Öncelikler çocukların korkuları ile alay edilmemeli ve korkuları küçümsenmemeli.
- Çocukların korkularının üstüne gidilerek daha da korkutulmamalı.
- Çocukların korkuları karşısında sakin kalınmalıdır.
- Çocukların hangi yaşlarda ne tür durumlardan korktukları bilinmelidir. Çocuklara “bundan korkulur mu, sen bebek misin” gibi tepkilerde bulunulmamalı.
- Anne babalar çocuklarına çok iyi model olmalıdır. Kendi korkuları karşısında aşırı tepki verip çocukları da korkutmamalıdır.
- Çocuğun korktuğu durumların nedenleri açıklanarak korkularını yenmelerini sağlayabilirsiniz. Çocuk şimşek ve yıldırımdan korkuyorsa bunların nasıl oluştuğunu anlatabilirsiniz.
- Karanlık korkusu varsa gece lambası kullanabilirsiniz.
- Korkuları disiplin ya da ceza yöntemiyle azaltmaya çalışmayın.
Çocuk Gelişimci Sena ARMUTLU