Yeni doğan bir bebek hayatının ilk yıllarında çevresini takip etmeye, keşfetmeye ve adapte olmaya çalışır. Bu süreçte yaşadığı tüm deneyimler aslında bir kayıt altına alma işlemi gibidir. Bebek öğrendiklerini depolar, zamanı geldiğinde yeteneklerini ve bilgi birikimini sergiler. Konuşma gecikmesi yaşayan çocuk için bu süreç aileler için endişe uyandırabilir.

Çocuklarda Konuşma gecikmesi

Bebeklerin dil gelişimlerini iki başlık altında inceleyebiliriz. Bunlardan ilki bebeğinizin ALICI Dili yani sizin söylediklerinizi onun anlayıp yerine getirmesi diyebiliriz. İlk 2 yıl içerisinde bebeğiniz ile iletişim kurarken çeşitli seslerle onun dikkatini çekmeye çalışırsınız, çevredeki nesneleri işaret edersiniz ve bebeğinizin bu söylediklerinize tepki vermesini istersiniz. Bebeğinizin dışarıdan gelen her türlü sesi anlaması ve uygulaması ALICI Dil kısmına girmektedir.

Aynı zamanda bu duyduklarını sese dönüştürmesi gereken bebek, bunu da İFADE EDİCİ Dil ile gerçekleştirir. Yani artık bebeğiniz konuşmaya başlar ve kendini ifade ettiğini gözlemleriz. 0-2 yaş aralığında bebeklerin ba-ba, de-de gibi hecelerle başlayan ve zamanla anne, su, abla gibi kelimelere dönüşen bir dil gelişimi söz konusudur. Bu süreçte bebeğin genetik özelliklerinden çevre (sizin bebeğinizle ilginiz)ye kadar birçok faktör konuşmasındaki gelişimi destekler. 2 yaşında bir bebek basit kelimelerle artık kendini ifade etmeye başlaması dil gelişimi açıcından oldukça önemlidir. Her bebeğin doğum süreci, yaşadığı aile ortamı, genetik faktörleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle gelişimsel farklılıklar olabilir. Bunun gibi durumlarda bebeğinizin gelişimsel değerlendirmesini İlinizde bulunan devlet hastaneleri ya da Sağlıklı Hayat Merkezlerinde hizmet veren Çocuk Gelişimi Uzmanlarından isteyebilirsiniz.

Ebeveynlerin evde dil gelişimini destekleyebilecekleri öneriler:

Bebeğiniz kaç aylık/yaşında olursa olsun yaşına uygun bir kitap alarak desteğe başlayabilirsiniz (Kitap okumaya başlama yaşı 0 yaştır. Doğumdan itibaren bebeğinizin yaşına göre kitaplar seçerek okumaya başlanabilir).

Seçeceğiniz kitap karton-sert sayfalı, kalın yırtılmayacak nitelikte, içerisinde gerçek nesnelerin/hayvanların resimleri olan kitapları tercih edebilirsiniz.

Etkileşimli kitap okuma yapabilirsiniz. ‘Aaa burada bir fil varmış. Ne kadar büüyüüük değil mi? Hadi sende fili göster. Eveett fil burada.’ ‘Burada bir tren var. Ne kadar uzuuuunn. Nasıl ses çıkarır biliyor musun? Çuf çuf çuf hadi birlikte çuf çuf diyelim.’ Şeklinde okumalar esnasında seslere vurgular yapabilir çocuğunuzun kelime ile etkileşimini güçlendirebilirsiniz.

Televizyon, tablet, telefon gibi ekran ile geçirilen süreyi kısıtlayabilirsiniz. Ekran bebeğinizin kelime dağarcığını süpürge gibi içine çeken bir alettir. Bebeğiniz gerçek nesne ve oyuncaklarla geçirdiği sürede ekranda geçirdiği süreden daha fazla kelime öğrenir. Bunun nedeni insan beyninin 5 duyusu ile deneyimlediği bilginin daha kalıcı olmasıdır.

Yaşlara göre çocukların ekranla en fazla geçirmeleri gereken süre miktarları:

0-3 yaş  Ekrandan olabildiğinde uzak tutulmalıdır.

3-6 yaş  Günlük toplam süre en fazla      20-30 dk.

6-9 yaş  Günlük toplam süre en fazla      40-50 dk.

9-12 yaş  Günlük toplam süre en fazla      60-70 dk.

12 yaş + Günlük toplam süre en fazla      120 dk.

*Bahsedilen süreler tablet, televizyon ve telefon ekranlarının hepsinin dahil olduğu süredir.

Konuşma gecikmesi yaşayan çocuklar bazen öfkeli davranışlar gösterebilirler. Kelimeleri söylemek yerine işaretlerle anlatmaya çalışabilirler. Ağlayarak anlatmaya çalışan çocuklar olabilir. Bunun gibi durumlarda öncelikle sabırlı ve sakin olmak gerekmektedir. Çocuğunuz bir şeyler anlatmak istiyor ve siz ebeveyni olarak onu şıp diye anlayarak ya da ağlamasın diye hemen istediğini yaparak konuşmaya teşvik edemezsiniz.

Minicik parmağıyla ııh ıhh kelimeleri ile su istediğini anlatmaya çalışan bir bebeği ele alalım. Ebeveyni olarak muhtemelen hemen anlamışsınızdır. Önemli olan süreci çocuğa basit bir dil ile ifade etmek ve onu cesaretlendirmek. ‘ Ali su mu istiyorsun? – Şimdi dolaptan bir bardak alalım. Hangi bardağı istersin? Mavi bardak mı, kırmızı bardak mı? – Tamam Ali kırmızı bardakla içecek. Bardağımıza su dolduralım. Al bakalım Ali.’ gibi bir ifade de bebeğiniz 6 kere tekrar ettiğiniz bardak kelimesini gördüğü nesne ile eşleştirecektir. Bir sonrakinde ‘-ba’ kelimesi bile ağzından çıkabilir.

Bebek konuşmaya başladıklarında mutlaka cesaretlendirici geri bildirimlerde bulunun. Kelimeyi tam ifade edememiş olabilir. Ama denemesi bile bir ilerleme olarak görülmeli ve cesaretlendirilmelidir.

Nesne kartları ile gerçek nesneleri eşleştirme oyunları oynayabilir, oyun esnasında sesleri çıkarması için destekte bulunabilirsiniz.

 

NOT: Her çocuk biriciktir. Çocuğunuzun gelişimini en iyi değerlendirecek olan uzmanlardan destek almak çocuğunuzun gelişimine yapacağınız en büyük katkıdır.

Gecikmiş konuşma ile alakalı diğer yazılarım:

GECİKMİŞ KONUŞMA – Çocuklarda Dil Gelişimi 

BEBEĞİMİN GELİŞİMİNİ NASIL DESTEKLERİM? (0-1 YAŞ)

ÇOCUĞUMUN GELİŞİMİNİ NASIL DESTEKLERİM-II (12-36 AY)

 

ÇOCUK GELİŞİMCİ Beyza TOPRAK