Zorbalık kişinin kendisinden daha güçsüz birini sözlü ve fiziki bir davranışla taciz etmesi olarak tanımlanmıştır.
Okul ortamında, sokakta ya da arkadaş ortamlarında çocukların birbirlerine karşı güçlü gözükmek istemeleri, kendilerini kanıtlamak istemeleri nedeniyle fiziksel, sözel zorbalık davranışları görülebilmektedir. Hem zorbalık davranışını gerçekleştiren çocuklar için hem de zorbalığa maruz kalan çocuklar için bu konunun önemi gelecekte şekillenen davranışlar üzerine dikkat edilmesi gereken konular arasındadır.
Akran zorbalığı okul öncesinden ergenlik dönemine kadar farklı yaş ve gruplarda görülebilir. Zorbalığa maruz kalan çocukların endişeli ve sosyal olarak çekingen olmasının nedeni, tehditkar olmamaları ve zorbalığa maruz kaldıklarında karşılık vermemeleri olabilir. Aynı zamanda saldırgan çocuklar, davranışları tehditkar şekilde akranlarını rahatsız ettiğinden zorbalığa maruz kalıyor da olabilirler.
Akran zorbalığı sadece şiddet olarak görülmeyebilir, sözel olarak da zorbalık davranışı olarak ortaya çıkabilir. Aynı şekilde akran zorbalığı aynı ortamda yüz yüze olmak zorunda değil çağın getirdiği teknolojik gelişme ile sanal ortamda kendinden küçük veya büyük olan yaşıtlarına zorba davranışlarla olarak da görülebilir.
Siber zorbalık denilen bu durum çocukların teknolojiyi kendisine paravan olarak göstererek gerçek ortamda yapamadığı bazı davranışları siber ortamda göstermeye çalışmasıdır. Sınıf ortamında akran zorbalığına uğrayan çocuklarda siber ortamda zorba olma davranışı görülebilir. Bu nedenle ailelerin çocukların hem sınıf ortamında arkadaşları ile ilişkilerini bilmeli hem de kullandıkları teknolojik araçları ne şekilde kullandığına yönelik bilgi sahibi olmalıdır.
Zorbalık mağduru olan çocuklar okula gitmek istemeyebilir. Okula/arkadaş grubunun içine girmediği zaman zorbalıktan kaçabileceğini düşünür, evde kendilerini güvenli hissedebilirler. Zamanla öz güvenleri ve benlik saygıları azalabilir, bu durumdan kendilerini sorumlu tutabilirler.
‘ Akran zorbalığı ‘ önlemeye yönelik neler yapılabilir?
- Zorbalık davranışını fark eden anne/babalar çocuklarının zorbalık karşısında kaldıkları duruma çözüm bulmak nedeniyle çocuğu suçlamamalı ayrıca kısasa kısas yapması söylenmemelidir. Çocuğun mağdur durumdan zorba durumuna geçmesini istememelidir.
- Ebeveynler çocuklarının zorbalık davranışı gördüğü ortamlarda, çocukların davranışını incelemeli fakat zorbalık davranışı gösteren çocuk ile kendi çocuğu arasına girmemelidir. Böyle durumlarda sakin kalarak çocukların içinde bulunduğu ortamın havasını değiştirmek için farklı çözüm yolları bulunmalı.
- Ayrıca bu gibi durumlarda eve dönüldüğünde çocuğunuzu kışkırtmak yerine nasıl hissettiği gibi duygularını ortaya çıkarabilecek konuşmalarda bulunmanız daha önemlidir. Çocuğunuz ile istemediği bu davranışla başa çıkma yollarını konuşarak öğretebilirsiniz.
- Sınıf ortamında olan zorbalık davranışını azaltmak için öğretmenin yalnız , arkadaş ortamına girmeyen çocukları izlemesi ve zorbalık davranışının ortaya çıkmaması için dikkatli davranması gerekmektedir.
- Çocukların başarı duygusunu tadabileceği ortamlarda bulunmak her zaman önemlidir. Bu nedenle çocukların güçlü yanlarını ortaya çıkarabilecek aktivitelere katılabilirsiniz. Onu destekleyerek ve başka çocuklarla karşılaştırma yapmadan güçlü yanlarına vurgu yapabilirsiniz.
- Sözel zorbalık davranışına maruz kalan çocukların kendileri ile dalga geçilen özellikleri göstermemeye çalıştıkları görülebilir. Örneğin sınıfta gözlük takan çocuğa dört göz gibi çocuğun hoşuna gitmeyecek sözler söylenmesi çocuğun gözlüklerini takmadan okula gelerek zorbalık davranışını ortadan kaldırmak isteyebilir.
- Bunun gibi çocukların fiziksel özellikleri, dış görünüşleri gibi sözel olarak zorbalık yapılabilecek durumların öğretmenler tarafından fark edildiği takdirde çocuklara hissettirilmeden o özelliğin başka yönlerinden bahsedilebilir. Mesela çok önemli bilim adamlarının ya da ünlü insanların gözlüklü olduklarından, gözlüğün tarihçesinden bahsedilebilir. Uzun boyu olan bir çocukla alay edilmesi durumunda milli basketbolcularımızdan söz edilerek durumu etiketleme yapmadan düzeltilmesi sağlanabilir.
- Ayrıca çocukların yaptığı zorbalık davranışının nasıl karşılandığı da çok önemlidir. Çocukların yaptıkları davranışlar görmezden gelinmemeli ancak sert bir şekilde de karşılanmamalıdır. Çocuklar bazen dikkat çekmek için bazı davranışları gösterebilirler. Bazen de bu davranış nedeniyle kabul gördükleri için yapabilirler. Bu gibi durumlarda sakin kalarak çözüm yolları üretmelisiniz.
- Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar içine kapanık, öz güveni düşük çocuklara dönüşebilir. Bu nedenle çocukların öz güvenlerini yükseltebilecek aktivitelere ve arkadaş gruplarına katmak önemli olabilir. Başarabileceği ve başarısını arkadaşları arasında sunabileceği ortamlar hazırlayabilirsiniz. Kendini arkadaşları arasında değerli hissetmesi tekrardan öz güveninin çoğalması için önemli olacaktır.
- Sınıf ortamında olan akran zorbalığı için ailelerin öğretmenle işbirliği yaparak sınıfta arkadaşlık ilişkilerine yönelik bir arkadaşlık ağı çıkarılabilir. Sınıfta arkadaşı birden fazla olan çocuklar ile hiç arkadaşı olmayan çocuklar belirlenerek birbirleriyle kaynaşabilecek ortamlar hazırlanabilir.
Çocuk Gelişimci Beyza TOPRAK