Çocukların gelişimlerini değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken faktörlerden en önemlisi bireysel farklılıklardır. Bireysel farklılıkları temel alan bir kuram bulunmaktadır. Çoklu Zekâ Kuramı olarak adlandırılan bu kuram Harvard Üniversitesi’nde çalışmalarına devam etmekte olan Psikolog Howard Gardner tarafından bulunmuştur.
Zekânın birçok tanımı bulunmaktadır. En genel tanım olarak zekâ ; problem çözme ve günlük deneyimlere uyum sağlayarak onlardan öğrenmeye yönelik çıkarımlar yapma becerisidir.
Çoklu zekâ kuramında, biyolojik temele dayanan 8 farklı zekâ alanı vardır. Bu zekâ alanları;
1)SÖZEL / DİLSEL ZEKÂ
2)MANTIK / MATEMATİKSEL ZEKÂ
3)GÖRSEL / UZAMSAL ZEKÂ
4)BEDENSEL / KİNESTETİK ZEKÂ
5)MÜZİKSEL / RİTMİK ZEKÂ
6)SOSYAL ZEKÂ
7)İÇSEL (ÖZEDÖNÜK) ZEKÂ
8)DOĞA ZEKÂSI
Şimdi, bu zekâ alanları tek tek tanıyalım.
Dilsel zekâ iletişim aracı olarak dili etkili kullanma kapasitesini ifade etmektedir. Bu kapasite, sözel (hikâye anlatan, konuşmacı, politikacı gibi) ya da yazım yeteneği (şair, oyun yazarı, editör gibi) şeklinde ortaya çıkabilir.
Bu zekâya sahip çocukların kelime hazineleri çok geniştir. Masal, hikâye ya da fıkra anlatmaktan çok zevk alırlar. Okumayı, kelime oyunlarını ve bulmaca çözmeyi çok severler.
Bireyin mantıksal düşünme, sayıları etkili kullanma, problemlere bilimsel çözümler üretme ve sebep sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğidir. Matematikçi, muhasebeci, istatistikçi ve bilgisayar programcıları, bu zekâsı güçlü bireylere örnek verilebilir.
Bu zekâya sahip çocuklar, her şeyin nasıl çalıştığını merak eder ve sorular sorarlar. Matematik en sevdikleri derstir. Dama, satranç gibi düşündüren oyunları oynamaktan çok zevk alırlar.
Uzamsal zekâdaki yeteneğimiz üç boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü ne kadar hayal edebildiğimizle ilgilidir. Burada, nesneyi görmeden zihinde canlandırma ve ayrıntıları görebilme söz konusudur. Avcı, izci, rehber, mimar, dekoratör, ressam ve tasarımcılar bu zekâsı güçlü bireylere örnek olarak düşünülebilir.
Bu zekâya sahip çocuklar, hayal kurmayı çok severler. Yap -boz, labirent gibi görsel faaliyetlerden çok hoşlanırlar. Çizimleri ve resimleri diğer çocuklara oranla daha iyidir.
Bireyin vücudunu ve hareketlerini kullanım biçimini ifade eder. Kişinin kendisini ifade etmesinde bedenini çok iyi kullanabilmesidir. Dansçılar, aktörler, sporcular, pandomim sanatçıları, cerrahlar, teknisyenler, heykeltraşlar bunlara örnek gösterilebilir.
Bu zekâya sahip çocuklar, çok hareketlidirler. Koşmayı, zıplamayı ve güreşmeyi severler. Mimik ve hareketleri çok iyi taklit ederler. Eşyaları parçalara ayırıp tekrar birleştirebilirler. Tahta oyma, dikiş dikme, örgü örme gibi el becerileri isteyen işte yeteneklidirler.
Müziksel zekâ, duyguların aktarımında müziği bir araç olarak kullanan insanları hatırlatmaktadır. Bu zekâları güçlü bireyler, genellikle müzisyenlik, koristlik, orkestra şefliği gibi işlerle uğraşırlar.
Bu zekâya sahip çocuklar, seslere karşı son derece duyarlıdırlar. Pek çoğunun güzel sesi vardır. Müzik aleti çalmaya heveslidirler, müzik dinlemeyi sever, okul dışında öğrendikleri şarkıları söylemekten hoşlanırlar.
Bu zekâ kapsamında insanlarla iletişim kurma, onlarla empati kurma ve davranışlarını yorumlama yetenekleri bulunmaktadır. Politikacılar, liderler, psikologlar, öğretmenler, aktörler, turizmciler bu yeteneklerini iyi kullanan insanlardır.
Bu zekâya sahip çocuklar, liderlik özelliğine sahip olup arkadaşları arasında en popüler olan çocuklardır. Sosyal faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar. Kulüplerde, organizasyonlarda yer almayı severler. Birden fazla yakın arkadaşları vardır. Başkalarına önem verir ve onlar için endişelenirler.
Bu zekâ bireyin kendini duyma ve anlamasıyla ilgili bilişsel yeteneğini ifade eder. Kendini yönlendirme, idare etme ve kendini tanıma becerisidir.
Bu zekâya sahip çocuklar, bağımsız ve kendi başlarına buyrukturlar. İlgi duydukları şeyler veya hobileri hakkında çok fazla konuşmayı sevmezler. Genelde tek başına çalışmayı ve oynamayı tercih ederler. İçine kapalı çocuk diye tanımlanırlar.
Doğa zekâsı, bitki topluluklarını tanıma, doğal hayattaki önemli farklılıkları ayırt etme yeteneği ve bu yeteneği ürünsel bir şekilde kullanma (avcılık, çiftçilik ya da biyolojik bilimler gibi) olarak tanımlanmaktadır. Avcı, izci ve biyologlar bu zekâları gelişmiş olan bireylere örnek verilebilir.
Bu zekâya sahip çocuklar, böcekler, hayvanlar, deprem gibi doğa olaylarına karşı ilgi duyarlar. Temiz ve yeşil bir çevre onlar için önemlidir.
Son dönemde üzerinde çalışılan ve Çoklu Zekâ Kuramına eklenen bir diğer zeka alanı ise ; Varoluşsal Zekâ ‘dır.
VAROLUŞSAL ZEKÂ; birçok kez mantık yürütmenin zor olduğu ve duyulup hissedilemeyen konularda etkin yorum yapabilme becerisiyle ilgilidir. Varoluşsal zekâsını iyi kullanan kişiler, inanması güç olup öte yandan ihtiyaç derecesinde olan kavramların anlamlandırılması ve insan zekâsına uygun bir şekilde sunulması konusunda yeteneklidirler.
Din adamları, fizikçiler, kuantumcular, matematikçiler ve benzeri gibi en uç noktaları irdeleyen kişilerin varoluşsal zekâsı ön plandadır.
Çocuğunuzun hangi zekâ alanında/alanlarında olduğunu bilmek onun yeteneğini hangi yönde olduğunu keşfetmenizde faydalı olabilir. Çocuklar farklı zekâ alanlarına sahip olduğu için her çocuk özeldir. Sitemizde Çocuk Gelişimci Beyza TOPRAK tarafından yazılan Dünyadaki En Özel Çocuk Sizin Çocuğunuz yazısı her çocuğun kendine has , özel ve tek olduğunu anlatan bir yazı bulunmakta , okumanızı tavsiye ederim.
Çocuk Gelişimci Filiz AKKAYA
Kaynakça
Kalkınç , F. (2013).Okul Evde Başlar .Fer Kitap
Talu , N. (1999). Çoklu Zekâ Kuramı ve Eğitime Yansımaları. ‘’ Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi’’ 15 : (166-167)
https://www.mentalup.net/blog/coklu-zeka-kurami-ve-zeka-turleri Erişim Tarihi : 22.03.2018