Dikkat, bir nesneye veya durama odaklanma olarak tanımlanırken, zihinsel süreçlerin işleyişinde bilişsel, sosyal ve duygusal becerilerin kazanımında önemli bir görevi vardır. Dikkat süreci bebeklikten itibaren aşamalı olarak gelişmektedir.
Dikkat ve Gelişim Süreci
Yaşamın ilk yıllarında çocuklar yönlendirme ile bir olaya veya nesneye dikkatlerini verirler ve dikkat süreleri kısadır. 6-7 yaşlarında ise çocuklar daha çok bir problemin çözümüne yönelik dikkatlerini odaklayabilirler ve yetişkin yönlendirmesi daha azdır. Ayrıca çocukların okul öncesi dönemde dikkatlerini sürdürebilme becerileri okula hazırbulunuşluklarını da etkilediği araştırmalarda ortaya konmuştur.
Çocukların dikkat sürelerine bakıldığında ise, 5-7 yaşları arasında 15 dk., 7-10 yaşları arasında 20 dk., 10-14 yaşları arasında ise 25-30 dk dikkatlerini yoğunlaştırabildikleri görülmüştür.
Dikkati neler etkiler?
13-14 yaşları arasındaki çocuklar üzerinde yapılan bir araştırmada, çocukların dikkatlerini en çok TV, telefon ve arkadaş gibi dış uyarıcıların dağıttığı ve dikkatlerini toplamak için sessiz bir ortam aradıkları ortaya konmuştur.
Dikkatini yoğunlaştırmada sorun yaşayan çocuklar genellikle bir konuya kendilerini veremezler, birisini dinlemekte, bir şey okumakta veya ders çalışmakta zorlanabilirler. Problemler genellikle bir işi görmezden gelme veya ayrıntılara dikkat etmeme şeklinde görülebilir.
Çocukların dikkat etme sürecinde istekli olmaları, ön bilgiye sahip olmaları, çevredeki uyarıcılar önemledir. Dikkati odaklama süreci çocuk için karmaşık bir süreçtir ve çocuklar dikkatlerini odaklamada sorunlar yaşayabilirler.
- Çocuklar içinde bulunduğu ortamda rahat değil ise, çevreden gelen sesler ve görüntüler, dikkatini yoğunlaştırdığı ders veya durumun çocukta kaygı yaratması dikkatini yoğunlaştırmasını zorlaştırabilir. Ayrıca çocuğun dikkatini vermesi gereken durumlara ne kadar istekli olduğu da önemlidir.
- Çocuğun yorgunluk, açlık, uykusuzluk gibi durumları dikkatini yoğunlaştırmasını engeller.
- Çocuğun çevresinde çok uyarıcının olması, çalıştığı ortamın çok kalabalık veya dağınık olması da dikkat sürecini etkiler.
- Ayrıca çocuğa yeterli destek ve ilginin aşırı veya az verilmesi de bu süreci olumsuz etkileyebilir.
- Çocuğun öğrenmesinde sürekli aynı ortam ve yöntemlerin kullanılması çocuğun sıkılmasına neden olabilir.
- Çocuğun öğrenmesinde, dikkatini odaklaması gereken durum için isteksiz olması, ilgisini çekmemesi, ve ortamın güven vermemesi de dikkatini odaklamasını olumsuz etkileyebilir.
Dikkat Becerilerine Yönelik Oyunlar
Yapılan araştırmalarda oyun yoluyla dikkat becerilenin geliştiği ortaya konmuştur. Ayrıca müzik eğitimi ve spor da çocukların dikkat gelişimine önemli katkısı bulunmaktadır.
- Çocuğunuzla saklı nesneyi bulma oyunu oynayabilirsiniz. Üç bardağı ters çevirip birinin altına çocuğunuzun sevdiği bir yiyeceği koyup, koyulan nesneye odaklanmasını sağlayabilir. Daha sonrasında bardakların hızlıca çevirerek nesnenin hangi bardağın altında olduğunu tahmin edebilirsini istebilirsiniz.
- Resmin içerisinde farkı bul oyunu oynayabilirsiniz. Ya da bunu daha somut hale getirmek için evde hangisi yok oyunu oynayabilirsiniz. Evde çocuğunuzun tanıdığı nesneleri bir araya toplayın, bir süre belirleyerek, dikkatini bu nesnelere vermesini sağlayın ve sonra çocuğunuzun gözlerini kapatmasını isteyin. Bu nesnelerin içinden bir tanesini kaldırın ve hangi nesnenin olmadığını sorun.
- Evde nesne eşleştirme oyunu oynayabilirsiniz. Evde bir eşya seçilip ve bu eşyanın özelliğine göre (renk, büyüklük gibi) başka bir eşya bulma oyunu oynanabilir.
- Ses eşleştirme oyunu oynayabilirsiniz. İçi görünmeyen şişe veya kutu içerisine çeşitli ses çıkaran nesneleri (çay, pirinç, kuruyemiş, boncuk gibi) çifter şekilde koyarak, ses eşleştirme çalışması yapabilirsiniz.
- Evde kutunun içine çeşitli oyuncak ve eşyalar koyup, kutuya bir delik açıp çocuğunuzun sadece eli ile o nesneyi tahmin etme oyunu oynayabilirsiniz.
- Bir bahçe, park veya doğa gezisine çıktığınızda canlı ve cansız varlıkları bulma oyunu oynayabilir ya da evde doğada bulunabilecek hayvan veya nesnelerin bir listesini yapıp, listedekileri bulma oyunu oynanabilir.
- Dikkat becerilerine yönelik zekâ oyunları oynayabilirsiniz. Bu oyunlara buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
UNUTMAYIN! Her çocuk için dikkat süresi ve rahat edebileceği ortam farklı olabilir. Çocukların dikkat etmesi gereken durumları eğlenceli hale getirin ve çocukların ilgi duyabileceği yöntemler kullanın.
Çocuk Gelişimci Sena ARMUTLU
Dikkat bcerilerini geliştirmeye yönelik merak ettiğiniz ve sormak istediğiniz sorular için İLETİŞİM kısmından bizlere ulaşabilirsiniz.
Beyza TOPRAK